„Povdožna pila“, „doga pila“ i „klopsek“


1Tesarima i stolarima pila je neizostavan alat pri obradi drva. Za raspiljavanje trupca u grede, rogove, fosne, brvenice, upotrebljavala se povdožna pila. Zubi ove pile morali su se premetati (razvračati), kako bi se pri gibanju pile dobio rez samo u jednom smjeru – i to povlačenjem, pa su zubi bili poravnati prema drški. Sama pila nategnuta je u okviru u obliku pravokutnika, odnosno u drveni razboj zvan jaram. List pile je napregnut pomoću pletenog užeta (slično današnjim lučnim i stolarskim ručnim pilama). Osim toga, kod nekih pila pazilo se i na sam oblik zuba koji su stanjivani na prednjoj strani, kako bi se spriječilo  gnječenje. Da bi na trupcu označili mjere za piljenje, trebalo ga je požnorati (obilježiti)  tankim užetom (debljom špagom) namočenim u boju (zidna boja, garež iz dimnjaka, tučeni drveni ugljen). Dvojica su uže napeli po dužini, a treći ga je prstima podigao i pustio da udari o drvo, prilikom čega je ostavilo obilježenu crtu cijelom dužinom trupca. 2Piljenje su obavljali tako da su jedan kraj trupca pričvrstili na povišenim ruštima (drveni potporanj). Jedan rukovatelj stajao je gore na trupcu i vraćao pilu u početni (gornji) položaj, dok su dvojica na tlu povlačila pilu u donji položaj tako da je sva piljevina padala po njima. Kad su trupac raspilili do pola dužine, okrenuli bi ga i počinjali s drugog kraja.

Stolari su za klopsanje (raspiljavanje) dasaka upotrebljavali sličnu pilu zvanu klopsek, koja je imala vodoravno postavljene drške. Doga pila je pila s dugačkim i širokim listom, a bila je namijenjena za rušenje i rezanje trupaca.  Debljinu dasaka stolari su mjerili colima (2,63 cm), pa su tako dobili daske colerice, trifrtalke, petfrtalke… Tako je stolarski metar, zvan colštuk, na sebi imao obilježene mjere u colima, ali i u centimetrima.

4
Fotografije pile snimio Krunoslav Heidler

3 5 6

 
comment 

KOMENTARI

Komentari

Ova web-stranica koristi Akismet za zaštitu protiv spama. Saznajte kako se obrađuju podaci komentara.

Podravske širine